Η Ενδοκρινολόγος Μαρία Προκοπίου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη γράφει για το Μεταβολικό Σύνδρομο

Η αύξηση της εμφανισης ΣΔ τύπου 2 συνδέεται άμεσα με την αύξηση της εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ

H συσσώρευση λίπους γύρω από την κοιλιά και η παχυσαρκία είναι γνωστό από παλιά ότι προδιαθέτουν στην εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη και συνδέονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Το 2001 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε την ύπαρξη του Μεταβολικού Συνδρόμου ή Σύνδρομο Χ. Με τον όρο μεταβολικό σύνδρομο περιγράφεται η κλινική συνύπαρξη παθολογικών  διαταραχών που μπορεί να οδηγήσει μακροπρόθεσμα στην ανάπτυξη καρδιοαγγειακής νόσου και διαβήτη, γι αυτό και θεωρείται πλέον προστάδιο των παραπάνω κλινικών οντοτήτων.
Tα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση του συνδρόμου, που παράλληλα είναι και κάποια από τα συμπτώματά του, είναι τα εξής:

Για να τεκμηριωθεί η διάγνωση θα πρέπει να έχει κανείς 3 από τα παραπάνω.

Μερικές μελέτες εκτιμούν τον επιπολασμό του συνδρόμου στις αναπτυγμένες χώρες να κυμαίνεται μέχρι και στο 25% του πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι το 2030 γύρω στα 350 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως θα πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη και παχυσαρκία, γεγονός που αντιστοιχεί σε αύξηση της συχνότητας του μεταβολικού συνδρόμου στο 42%.

Στα αίτια του μεταβολικού συνδρόμου συμπεριλαμβάνονται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, ο τρόπος ζωής καθώς και η μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Επιπλεόν, το χρόνιο στρες, η ανθυγιεινή διατροφή, η ηλικία πάνω από τα 50 και η μειωμένη έως ανύπαρκτη σωματική δραστηριότητα θεωρούνται ως παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή του μεταβολικού συνδρόμου.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο κακός ύπνος, η απορρύθμιση του φυσιολογικού ρυθμού ύπνου-αφύπνισης έχει επίσης ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση του μεταβολικού συνδρόμου. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας έχει οδηγήσει να περιορίσουμε τις ώρες ύπνου για να παρατείνουμετο ωράριο εργασίας μας ή τη διασκέδασή μας. Παράλληλα, η διατροφή μας περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό γρήγορο και έτοιμο φαγητό, τρώμεπρόχειρα και βιαστικά, πιεζόμενοι ή λόγω συνθηκών, και έχουμε βγάλει την άσκηση από την καθημερινότητά μας.

Η έλλειψη άσκησης και η υπερθερμιδική διατροφή είναι επίσης σημαντικά αίτια του μεταβολικού συνδρόμου. Η αντίσταση στην ινσουλίνη, η κοιλιακή, κεντρική παχυσαρκία, διαταραχές των λιποπρωτεΐνών και η αρτηριακή υπέρταση, δηλαδή οι παθολογικές διαταραχές που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό του συνδρόμου, θεωρούνται ταυτόχρονα και παθογενετικοί μηχανισμοί.

Η υπερινσουλιναιμία θεωρείται προδιαθεσικόςπαράγοντας  για την εμφάνιση του μεταβολικού συνδρόμου: οδηγεί στη ελαττωμένη πρόσληψη γλυκόζης από τους σκελετικούς μύες, στην αύξηση παραγωγής γλυκόζης από το ήπαρ καθώς και στην αναστολή της γλυκογονόλυσης, με αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στην κυκλοφορία. Αυτή η υπεργλυκαιμία επιδεινώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, που επιπρόσθετα επάγει τη δημιουργία λιπώδους ιστού.

Η σχέση μεταξύ υπερινσουλιναιμίας, παχυσαρκίας και υπέρτασης έχει επιβεβαιωθεί μέσα από πολλές μελέτες. Η αντίσταση στην ινσουλίνη και η κοιλιακή παχυσαρκία μπορεί να αποτελέσουν παράγοντες για την ανάπτυξη αρτηριακής υπέρτασης. 

15%  των παιδιών και τους εφήβων (3 με 17 ετών)  στις ευρωπαΐκές χώρες κατατάσσονται στους υπέρβαρους ενώ το 6-7% θεωρούνται παχύσαρκοι (με δείκτη μάζας σώματος πάνω από 30). Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται σε ανησυχητικό βαθμό οι εκδηλώσεις του μεταβολικού συνδρόμου σε άτομα αυτής της ηλικίας όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, η αρτηριακή υπέρταση και οι διαταραχές των λιπιδίων.Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η εμφάνιση των προχωρημένων εκδηλώσεων του μεταβολικού συνδρόμου σε ηλικίες των παιδιών και των εφήβων , όπως η λιπώδης διήθηση ήπατος.

Να σημειωθεί ότι πολλές έφηβες υποφέρουν και από το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, μια κατάσταση που είναι συνδεδεμένη με τη διαταγμένη ανοχή στη γλυκόζη,  υπερινσουλιναιμίακαι διαταραχές περιόδου.

ΠΙΑΤΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Σε μια πρόσφατη μελέτη σε ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο, αυτοί που ακολουθούσαν τομεσογειακό τρόπο διατροφής είχαν μεγαλύτερη απώλεια βάρους, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση, βελτιωμένη αντίσταση στην ινσουλίνη και χαμηλότερα επίπεδα ινσουλίνης και δείκτες φλεγμονής.

Η μεσογειακή διατροφή αναφέρεται στην διατροφή που ακολουθούν οι λαοί που ζουν γύρω από τη Μεσόγειο (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Μέση Ανατολή). Η μεσογειακή διατροφή ουσιαστικά δίνει έμφαση κυρίως στην κατανάλωση οσπρίων, ελαιόλαδου, δημητριακών και σπόρων, φρούτων και λαχανικών, στη μέτρια κατανάλωση ψαριού και άσπρου κρέατος και στη σπάνια κατανάλωση κόκκινου κρέατος, όπως επίσης και στη μέτρια κατανάλωση κόκκινου κρασιού.

Το Πιάτο Υγιεινής Διατροφής , το οποίο δημιουργήθηκε από εξειδικευμένους επιστήμονες διατροφής στην Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ καθώς επίσης και από συντάκτες στις Δημοσιεύσεις Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ (Harvard HealthPublications), βασίζεται στη μεσογειακή διατροφή και αποτελεί έναν οδηγό δημιουργίας τόσο υγιεινών όσο και ισορροπημένων γευμάτων – είτε αυτά είναι σερβιρισμένα σε πιάτο είτε συσκευασμένα σε πακέτο. Τοποθετείστε ένα αντίγραφο στο ψυγείο σας, το οποίο θα αποτελεί την καθημερινή σας υπενθύμιση έτσι ώστε να φτιάχνετε υγιεινά και ισορροπημένα γεύματα!

Να στοχεύετε σε χρώμα και ποικιλία, και να θυμάστε πώς οι πατάτες δεν καταλογίζονται ως λαχανικά στο Πιάτο Υγιεινής Διατροφής , λόγω επιπτώσεων τους στο σάκχαρο του αίματος.

Σπόροι ολικής αλέσεως ή ακατέργαστοι σπόροι — ολικής αλέσεως κριθάρι, σιτάρι, σπόροι σίτου, κινόα, βρώμη, καστανό ρύζι, καθώς επίσης και τα τρόφιμα που παράγονται από αυτά, όπως τα ζυμαρικά ολικής αλέσεως — παρουσιάζουν πιο ήπια επίδραση στο σάκχαρο του αίματος και την ινσουλίνη σε σύγκριση με το λευκό ψωμί, το άσπρο ρύζι και άλλους επεξεργασμένους σπόρους.

Τα ψάρια, τα πουλερικά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί αποτελούν όλα,  τόσο υγιεινές όσο και ευέλικτες πηγές πρωτεΐνης.  Μπορούν να αναμειχθούν σε σαλάτες αλλά και να ταιριάξουν εξίσου καλά με λαχανικά στο πιάτο. Περιορίστε το κόκκινο κρέας και να αποφεύγετε τα επεξεργασμένα κρέατα όπως το μπέικον και τα λουκάνικα.

Επιλέξτε υγιεινά φυτικά έλαια όπως ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο, καθώς επίσης και από κανόλα, σόγια, φυστίκι, και άλλα. Επίσης να αποφεύγετε τα  μερικώς υδρογονωμένα έλαια, τα οποία περιέχουν ανθυγιεινά τρανς λιπαρά (transfats). Να θυμάστε ότι η περιγραφή “χαμηλά λιπαρά” δεν συνάδει και με την περιγραφή “υγιεινό”.

Παραλείψτε τα ζαχαρούχα ποτά, περιορίστε το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα σε μία με δύο μερίδες την ημέρα, περιορίστε επίσης τους χυμούς σε ένα μικρό ποτήρι ανά ημέρα.

Και τέλος μη ξεχνάμε ότι η άσκηση θα πρέπει να αποτελεί κομμάτι της ζωής μας.

Συμβουλές πρόληψης και διατήρησης φυσιολογικού σωματικού βάρους.

Μαρία Προκοπίου MD, MSc

Ενδοκρινολόγος